Gruzja - (po Polski)

Gruzja
Z Wikipedii
Skocz do: nawigacji, szukaj


საქართველო
Gruzja
Flaga Gruzji
Herb Gruzji
Flaga Gruzji
Herb Gruzji
Dewiza: (gruz.) ძალა ერთობაშიაDzala ertobaszia
(Siła jest w jedności)
Hymn: Tawisupleba
Położenie Gruzji
Konstytucja
Konstytucja Gruzji
Język urzędowy
gruziński
Język używany gruziński
Stolica
Tbilisi
Ustrój polityczny
republika prezydencka
Typ państwa ograniczona demokracja
Głowa państwa
prezydent
Micheil Saakaszwili
Przewodniczący parlamentu
Dawit Bakradze
Szef rządu premier
Nika Gilauri
Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe 118. na świecie
69 700 km²
~0%
Liczba ludności (2008)
• całkowita
• gęstość zaludnienia
112. na świecie
4 630 841 ▲
67 osób/km²
PKB (2008)
• całkowite
• na osobę 10,227 mld USD▲
2 339 USD▲
PKB (PPP) (2007)
• całkowite
• na osobę 6,9 mld USD[1]▲
1493 USD▲
Jednostka monetarna
1 lari = 100 tetri (GEL)
Niepodległość
od ZSRR
9 kwietnia 1991
Religia dominująca prawosławie
Strefa czasowa
UTC +4
Kod ISO 3166
GE
Domena internetowa
.ge
Kod samochodowy
GE
Kod telefoniczny
+995
Terytoria autonomiczne
Adżaria, Abchazja, Osetia Południowa
Mapa Gruzji

Gruzja (gruz. საქართველო, Sakartwelo) – państwo na Kaukazie Południowym (Zakaukaziu). Obszar 69,7 tys. km². Graniczy na północy z Rosją, na wschodzie z Azerbejdżanem, a na południu z Armenią i Turcją; zachodnią granicę kraju wyznacza wybrzeże Morza Czarnego. Stolicą Gruzji jest Tbilisi. Patronem Gruzji jest św. Jerzy.
Spis treści

[ukryj]

* 1 Geografia
* 2 Historia
o 2.1 Po upadku carskiej Rosji
o 2.2 Po rozpadzie ZSRR
o 2.3 Historia najnowsza
* 3 Gospodarka
* 4 Ludność
* 5 Podział administracyjny
* 6 Sztuka
* 7 Prasa
* 8 Przypisy
* 9 Zobacz też
* 10 Linki zewnętrzne

//
Geografia

Teren w większej części górzysty. Północna granica państwa przebiega wzdłuż Pasma Głównego (Wododziałowego) Wielkiego Kaukazu – najwyższy szczyt to Szchara (wierzchołek wschodni) – 5068 m n.p.m.. Z kolei najbardziej znanym szczytem Gruzji jest Kazbek (5047 m n.p.m.), leżący w pobliżu Gruzińskiej Drogi Wojennej. Od Pasma Głównego odchodzą na południe (wymienione w kolejności od zachodu na wschód): Góry Gagrińskie, Góry Bzypijskie, Góry Abchaskie, Góry Kodorskie, Góry Swaneckie, Góry Leczchumskie, Góry Raczyńskie, Góry Suramskie, Góry Kartlijskie, Góry Kacheckie, Góry Gomborskie. Góry Lichskie dzielą państwo na dwie części: wschodnią i zachodnią. Na południu znajdują się pasma Małego Kaukazu: Góry Adżarsko-Imeretyńskie (do 2850 m n.p.m. – Mepisckaro), Góry Szawszeckie (na granicy z Turcją), Góry Samsarskie (Didi Abuli 3300 m n.p.m.) i Góry Dżawacheckie. Między Wielkim Kaukazem a Małym Kaukazem rozciągają się obniżenia, z Niziną Kolchidzką na czele. Zachodnią granicę stanowi wschodni brzeg Morza Czarnego; linia brzegowa słabo rozwinięta, brzegi na północy i południu urwiste, w środkowej części niskie.

W zależności od przyjętej wersji (granica Europa-Azja) całe terytorium Gruzji znajduje się w Azji, lub w Europie i w Azji, lub według jednej z wersji - całe w Europie.

Na terytorium Gruzji panuje klimat podzwrotnikowy, wybitnie wilgotny w zachodnich regionach i kontynentalny na wschód od Gór Suramskich. Ze względu na górzystość kraju klimat odznacza się silną piętrowością. Najwięcej opadów notuje się na stokach gór Mescheckich, w pobliżu Batumi (nawet 4000 mm rocznie), zaś wyjątkowo suche są południowo-wschodnie krańce Gruzji (ok. 200 mm rocznie). Wyraźną granicą klimatyczną w Gruzji są Góry Suramskie. Południkowy przebieg tego pasma dzieli kraj na dwie niemal równe części: zachodnią o klimacie podzwrotnikowym morskim i wschodnią o klimacie podzwrotnikowym suchym.

Na zachodzie rosną figi, palmy, laury, oliwki i inne rośliny śródziemnomorskie, wpływ na hodowlę tych roślin ma Morze Czarne. W Gruzji środkowej, w mniejszych miejscowościach, można napotkać też uprawę takich egzotycznych owoców jak kiwi czy banany. Cytrusy, granaty i tzw. hurmy (słodkie owoce pomarańczowe, rosnące na drzewach, podobne do pomidorów) rosną nawet na ulicach Tbilisi. W dalszej części kraju wzdłuż Kaukazu rosną rośliny typowo górskie, potocznie zwane alpejskimi. W całej Gruzji bardzo rozpowszechniona jest uprawa winorośli. Wina gruzińskie, takie jak "Saperawi", "Chwanczkara", "Kindzmarauli", "Cinandali" czy "Mukuzani", znane są na całym świecie.
Historia

Information icon.svg Osobny artykuł: Historia Gruzji.

Historia terenów na których leży Gruzja sięga II tysiąclecia p.n.e., gdy wybrzeże Gruzji znane było starożytnym Grekom pod nazwą Kolchida, zaś wschodnie górzyste obszary – Iberia. W 66 p.n.e. obszar ten został podbity przez Pompejusza i włączony do Imperium Rzymskiego. Około 317 król Mirian III przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową. Przez kolejne tysiąc lat Gruzja była w stanie zachować niezależność pomimo najazdów ze strony Arabów, Mongołów, Persów i Turków i osiągnęła szczyt potęgi pomiędzy XI i XIII wiekiem, za panowania króla Dawida Budowniczego (1089-1125) i królowej Tamar (1184-1213). Później została podbita przez Persję i imperium osmańskie. W połowie XVIII wieku Gruzja wyzwoliła się spod władzy muzułmanów, była jednak zmuszona przyjąć w 1783 protektorat Imperium Rosyjskiego. Rosjanie nie udzielili Gruzji wsparcia militarnego w walce z Persami w 1795, zamiast tego w latach 1801-1810 wzięli w obronę jej terytorium włączając je do Imperium Rosyjskiego. W XIX wieku na terenie Gruzji zaczął rozwijać się powoli ruch rewolucyjny, którego wybuch nastąpił w krytycznym dla Rosji roku 1905.
Po upadku carskiej Rosji


Mapa Gruzji


Niepodległa Gruzja w latach 1918-1921


Gruzja


Szchara


Kazbek


Uszba


Kaukaz Południowy (Zakaukazie)

Information icon.svg Osobny artykuł: Wojna gruzińsko-osetyjska 1918-1920.

Po rewolucji październikowej w 1917 Gruzini, podobnie jak inne narody zniewolone przez Rosję, ogłosili niepodległość, tworząc 26 maja 1918 Demokratyczną Republikę Gruzji, która została podbita przez bolszewików w 1921. Po klęsce rząd gruziński ewakuował się do Stambułu. Tam w imieniu Józefa Piłsudskiego attaché wojskowy polskiej ambasady, płk Balicki zaoferował posadę żołnierzy kontraktowych gruzińskim oficerom. Z oferty tej skorzystało ok. 100 oficerów narodowości gruzińskiej, którzy służyli w Wojsku Polskim jako Gruzińscy oficerowie kontraktowi. Rosjanie utworzyli z Gruzji - Republikę gruzińską SRR, która 12 marca 1922 weszła w skład Zakaukaskiej Republiki Radzieckiej i pozostała w niej do 5 grudnia 1939. W latach 1921-1924 gruzińscy partyzanci stawiali opór krwawo stłumiony przez Armie Czerwoną.W 1931 roku dekretem Józefa Stalina Abchazja została pozbawiona statusu republiki ZSRR i wcielona do Gruzińskiej SRR jako republika autonomiczna. Po chruszczowowskiej odwilży, na terenie Gruzińskiej SRR rozwinął się czarny rynek, czyniąc gruzińską gospodarkę jedną z najwydajniejszych na terenie ZSRR, lecz zarazem powodując ogromną korupcję.
Po rozpadzie ZSRR

Information icon.svg Osobny artykuł: Wojna w Osetii Południowej 1991-1992.

W latach 80., na skutek gorbaczowskiej pieriestrojki powtórnie ujawniły się gruzińskie aspiracje niepodległościowe. 31 marca 1991 98,91% Gruzinów opowiedziało się w referendum za niepodległością, która została ogłoszona 9 kwietnia. 26 maja prezydentem Gruzji wybrany został Zwiad Gamsachurdia, który został później obalony 22 grudnia przez pucz, przygotowany i przeprowadzony przez paramilitarną organizację Mchedrioni (Jeźdźcy). Zwolennicy Gamsachurdia oskarżyli Mchedrioni o związki z rosyjskmi słuzbami specjalnymi. W marcu 1992 kolejnym prezydentem Gruzji został były radziecki minister spraw zagranicznych Eduard Szewardnadze. Gruzję ogarnęła wojna domowa, która przy wsparciu oddziałów wojsk państw sąsiednich - Azerbejdżanu, Armenii i Rosji - zakończyła się zwycięstwem Szewardnadze. Ten ostatni podpisał kontrowersyjną umowę, w której zobowiązywał się przystąpić do Wspólnoty Niepodległych Państw w zamian za pomoc militarną i polityczną. 2 listopada 2003 w wyborach parlamentarnych zwyciężyła koalicja reformatorów przewodzona przez Nino Burdżanadze, Micheila Saakaszwili i Zuraba Żwanii, jednak rząd sterowany przez Szewardnadze sfałszował ich wynik, co doprowadziło do masowych protestów, nazwanych przez dziennikarzy rewolucją róż i zmusiło go do ustąpienia 23 listopada. 4 stycznia 2004 na prezydenta wybrany został Micheil Saakaszwili otrzymując 96% głosów.
Historia najnowsza

Information icon.svg Osobny artykuł: Wojna w Osetii Południowej 2008.

Obecnie Gruzja jest nadal krajem biednym jak na standardy europejskie, rząd jednak usiłuje wyplenić korupcję i przeprowadza reformy gospodarcze przy wsparciu MFW i Banku Światowego. Rząd zdołał przywrócić kontrolę nad zbuntowaną prowincją Adżarii jednak Abchazja i Południowa Osetia nadal znajdują się de facto pod kontrolą Rosji i separatystów, stanowiąc państwa nieuznawane, a 230 tysięcy uchodźców nie może powrócić do swoich domów.

W październiku 2007 r., były minister obrony, Irakli Okruaszwili, oskarżył prezydenta o korupcję i niekompetencje, planowanie zabójstwa Badri Patarkaciszwilego, bogatego biznesmena, a także ukrywanie prawdziwego powodu śmierci Zuraba Żwanii. Zarzuty te doprowadziły do jego aresztowania, lecz po wpłaceniu 6 milionów dolarów amerykańskich, został zwolniony i wyjechał do Niemiec gdzie uzyskał azyl polityczny.Po aresztowaniu wycofał zarzuty wobec prezydenta,lecz wznowił je po zwolnieniu i emigracji . Na początku listopada 2007 roku opozycja rozpoczęła protesty przeciwko rządom prezydenta Saakaszwilego, oskarżając go o wprowadzenie rządów autorytarnych i domagając się jego ustąpienia i rozpisania nowych wyborów. 7 listopada 2007 roku prezydent wprowadził stan wyjątkowy na terenie całej Gruzji na okres 15 dni[1], a następnego dnia rozpisał przedterminowe wybory prezydenckie na 5 stycznia 2008 roku. W wystąpieniu telewizyjnym uzasadnił jego wprowadzenie tym, że "istnieje niebezpieczeństwo niepokojów". Saakaszwili oskarżył też Rosję o podsycanie niepokojów, zapowiadając jednocześnie wyrzucenie kilku rosyjskich dyplomatów. 13 listopada 2007 Rosja poinformowała, iż formalnie zakończyła swoją obecność wojskową w Gruzji[2], zamykając ostatnią bazę wojskową w tym kraju (dotyczy to baz założonych w latach 90. XX w., po obaleniu prezydenta Zwiada Gamsachurdii). Nie zakończyło to jednak ponad 200-letniej[2] obecności wojskowej Rosji na terytorium Gruzji. W dalszym ciągu wojska rosyjskie kontrolują państwo nieuznawane w Abchazji i Osetii Południowej stacjonując tam na mocy podpisanych z Abchazją i Południową Osetią 17 września 2008 roku układów o przyjaźni,współpracy i pomocy wzajemnej. W 2008 roku Gruzja wraz z Ukrainą rozpoczęła stanowcze działania mające na celu dołączenie do NATO. Zwolennikami rozszerzenia paktu o te państwa są między innymi USA i Polska. Przeciwna jest zaś Rosja (argumentuje to zwiększeniem zagrożenia dla swoich granic), sceptyczne pozostają państwa "Starej Europy", takie jak Francja i Niemcy. Na szczycie NATO w Bukareszcie 3 kwietnia 2008 roku, Gruzja otrzymała zapewnienie, że na pewno w przyszłości przystąpi do paktu po spełnieniu wymaganych warunków.

W nocy 8 sierpnia 2008, po zbrojnej próbie przywrócenia przez Gruzję "konstytucyjnego porządku", rozpoczęła się wojna w Osetii Południowej. Wojska rosyjskie wkroczyły na tereny autonomii Osetii i Gruzji.

Sekretarz Rady Bezpieczeństwa Gruzji Kacha Lomaja oświadczył, że Gruzja złożyła do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wniosek o rozstrzygnięcie sporu z Federacją Rosyjską, polegającym na stosowaniu czystek etnicznych przez siły zbrojne Rosji na terytorium Osetii Południowej i innych terenach okupowanych, a należących do Gruzji i żądaniu przez Gruzję ich natychmiastowego zaprzestania. Jednocześnie Prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego Luis Moreno-Ocampo oświadczył, że do Trybunału wpłynęły zawiadomienia o popełnianiu zbrodni podlegających jurysdykcji Trybunału oraz że nie wyklucza on wszczęcia postępowania. Gruzja zamierza też złożyć zawiadomienie do MTK o ludobójstwie w Abchazji w 1992. Federacja Rosyjska nie jest państwem-stroną statutu rzymskiego, jest nią jednak Gruzja, jurysdykcji Trybunału podlegają więc zbrodnie popełnione na terenie Gruzji[3][4][5].

Według sponsorowanego przez UE raportu niezależnej międzynarodowej komisji powołanej do zbadania konfliktu Gruzja "rozpoczęła nieuzasadnioną wojnę". Raport, opublikowany 30 września 2009 stwierdza m. in., że "Ostrzał artyleryjski Cchinwali (stolicy Osetii Pd.) przez gruzińskie siły wojskowe nocą z 7 na 8 sierpnia 2008 stał się początkiem zbrojnego konfliktu na dużą skalę." Potem dodaje: "Powstaje pytanie, czy owo użycie siły (...) było uzasadnione w rozumieniu prawa międzynarodowego. Otóż nie było." [6][7]
Gospodarka

Information icon.svg Osobny artykuł: Gospodarka Gruzji.

Mimo dużych zniszczeń, które gospodarka Gruzji doświadczyła w czasie wojny domowej w latach 90' XX w. kraj ten, dzięki pomocy Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego od 2000 r. dokonał zasadniczego rozwoju gospodarczego osiągając spory wzrost produktu narodowego brutto (PKB) i zwalczył inflację. W okresie tym Gruzja przeszła poważną transformację ustrojową przechodząc z gospodarki planowej w stylu ZSRR do systemu wolnorynkowego, opartego na prywatnej własności.

Przyrost PKB , stymulowany rozwojem sektora przemysłu i usług, utrzymywał się w latach 2005–2007 na poziomie 9–12%. W 2006, Bank Światowy określił Gruzję najlepiej reformowanym krajem na świecie.[8]
Ludność

Około 5 milionów mieszkańców: 84% Gruzinów, 6% Ormian, 2% Abchazów, 1% Osetyjczyków, 1% Rosjan, poza tym Grecy, Ukraińcy, Kurdowie. 82% deklaruje przynależność do Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, 4% do Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, 2% Rosyjska Cerkiew Prawosławna, około 9% muzułmanów (głównie w Abchazji i Adżarii). Poza granicami kraju mieszka 1,5 mln Gruzinów w Turcji, 1 mln w Rosji, 600 tys. w Iranie, 1 tys. w Afganistanie, 2 tys. w Azerbejdżanie.
Podział administracyjny

Gruzja dzieli się na: dwie republiki autonomiczne Abchazję i Adżarię, 9 regionów administracyjnych i miasto wydzielone Tbilisi.
Obie republiki autonomiczne Gruzji, czyli Abchazja i Adżaria zostały utworzone w latach 20. XX wieku, w czasach ZSRR. Gruzińskie regiony możemy porównać do polskich województw. Ich zwierzchnikami są przedstawiciele prezydenta Gruzji, potocznie nazywani gubernatorami, których mianuje i odwołuje prezydent. Te regiony to:

* Dolna Kartlia
* Guria
* Imeretia



* Kachetia
* Wewnętrzna Kartlia
* Mccheta-Mtianetia



* Megrelia i Górna Swanetia
* Racza-Leczchumi i Dolna Swanetia
* Samcche-Dżawachetia

Regiony dzielą się na 61 prowincji (gruz. რაიონი raioni).

Faktycznie republika autonomiczna Abchazja i były obwód autonomiczny Osetia Południowa nie znajdują się pod kontrolą władz gruzińskich i stanowią państwa nieuznawane.
Sztuka

Information icon.svg Osobny artykuł: Sztuka Gruzji.

Prasa

Wśród dzienników gruzińskich najwyższy nakład osiąga "Sakartwelos Republika" (360 tys.), organ Rady Najwyższej wydawany w Tbilisi w języku gruzińskim.

Wśród czasopism najwyższy nakład ma dwutygodnik "Mamuli" wydawany w języku gruzińskim w Tbilisi (65 tys.).

Oficjalną informacyjną agencją prasową jest Sakinform z siedzibą w Tbilisi.